Za osnaživanje ljudskih prava i demokratije u Srbiji

Crkve i vjerske zajednice i organizacije građanskog društva osjećaju potrebu i smatraju da imaju pravo da javno djeluju i da aktivno i ravnopravno učestvuju u institucionalnom dijalogu pri rješavanju aktuelnih problema u Srbiji, jedan je od osnovnih zaključaka trodnevne konferencije „Crkve i vjerske zajednice i građansko društvo za osnaživanje ljudskih prava i demokratije u Srbiji" održane od 25. do 28. marta u Vrnjačkoj Banji.
Skup na kome je naglašena potreba da se u Srbiji razvija kooperativni odnos crkava i vjerskih zajednica i države, o čemu se u Evropi govori kao o modelu budućnosti, otvorili su episkop braničevski Ignatije, nadbiskup beogradski Stanislav Hočevar, muftija beogradsko-novosadski Rešad-ef. Plojović, zaštitnik građana Republike Srbije Saša Janković i Tomas Njoki iz Delegacije Evropske komisije u Srbiji. U radu skupa učestvovali su predstavnici crkava i vjerskih zajednica, profesori univerziteta, predstavnici medija, političkih partija, državnih i lokalnih vlasti i nevladinih organizacija, koji su zaključili da u Srbiji, bez odlaganja, treba stručno i javno razmotriti položaj religije u sferi privatnog, javnog i državnog, u procesima modernizacije i odnosima sa medijima.

U radu konferencije ispred Islamske zajednice učestvovali su dekan Fakulteta za islamske studije, hfz. dr. Almir-ef. Pramenković i direktor Media centra i glavni i odgovorni urednik Glasa islama mr. Hajrudin-ef. Balić. Profesor Balić je održao predavanje na temu „Stanje ljudskih prava i vjerske slobode u Sandžaku". Na konferenciji su učestvovali i predstavnici novopazarskih nevladinih organizacija „Urban in" i Humanitarne organizacije „Merhamet Sandžaka", kao i predstavnik gradske vlasti Novog Pazara.

Koferencija je u javnost poslala saopštenje sljedeće sadržine:
Zaključci učesnika konferencije „Crkve i vjerske zajednice i građansko društvo za osnaživanje ljudskih prava i demokratije u Srbiji"

Svjesni da živimo u Srbiji, koja je multietnička i multireligijska zajednica u demokratskoj tranziciji, živeći u pluralističkom društvu, kao neophodni put za rješavanje brojnih društvenih pitanja vidimo dijalog. Beogradska Otvorena škola u partnerstvu s Hrišćanskim kulturnim centrom i uz podršku Delegacije evropske komisije u Srbiji organizovala je u Vrnjačkoj Banji, od 25. do 28. marta 2009. dijaloški skup eminentnih predstavnika crkava i vjerskih zajednica, profesora univerziteta, medija, predstavnika političkih partija, državnih i lokalnih vlasti i organizacija građanskog društva. Pod pojmom dijaloga podrazumijevamo autentičnu, otvorenu i konstruktivnu raspravu o relevantnim pitanjima i problemima.

1. Učesnici su se upoznali sa svim savremenim modelima odnosa crkava i vjerskih zajednica i države i konstatovali da svi ti modeli štite temeljno ljudsko pravo: pravo na slobodu vjere koje podrazumijeva i njeno javno ispoljavanje. Niko nema pravo da vjernicima osporava pravo da iznose svoje stavove o svim društvenim pitanjima u skladu sa svojim pogledom na svijet. Smatramo da bi trebalo bez odlaganja povesti ozbiljno stručno i javno razmatranje na teme:
Religija između privatnog, javnog i državnog;
Religija u procesima modernizacije;
Religija i mediji;

Kooprativni model odnosa crkava i vjerskih zajednica i države (Neiskorišćene mogućnosti, jer se u Evropi sve više govori o ovom modelu kao modelu budućnosti. Učecnici smatraju da je on najprikladniji i za našu državu)

2. Prepoznajemo region Balkana kao svojevrsni prostor mnogovjekovnog susretanja tri objavljene religije. Iskustvo i potencijal koji iz toga proizlaze nisu uvijek kreativno iskorišćavani, već su, nažalost, znane prakse tragičnih sučeljavanja i zloupotreba. Život na mjestu susretanja i suživota pruža šanse za izgradnju mostova i veza. Činjenicu da se sve tri objavljene religije na Balkanu susreću i prožimaju na svojim rubnim područjima doživljavamo kao pozitivan izazov i podsticaj za saradnju na koje crkve i vjerske zajednice i ostali akteri treba da daju adekvatne odgovore. Usljed tog rubnog karaktera religija Balkana treba budno da se bdi nad opasnostima i rizicima koje taj položaj sa sobom nosi - fanatizmom, fatalizmom, strahom od drugog, kadrovskim deficitima, religioznim nacionalizmom itd.

3. Dijalog se vodi sa ciljem da se pitanja i problemi razriješe na opšte dobro svih učesnika i društva u cjelini. U njemu treba da učestvuju relevantni i kompetentni predstavnici svih društvenih struktura i aktera, a naročito donosioci odluka i ostali predstavnici zainteresovane javnosti. Ovako shvaćen dijalog treba da postane redovan vid komunikacije za razmjenu mišljenja, ideja i primjera dobre prakse, koji treba institucionalizovati i voditi na svim nivoima i sa svim akterima društva.
Osjećajući društvenu odgovornost crkava i vjerskih zajednica za ostvarenje ovih ciljeva, vidimo potrebu za formiranjem međureligijskog tijela koje, vodeći redovni dijalog među crkvama i vjerskim zajednicama, lakše komunicira sa javnošću, medijima, NVO i vlastima na svim nivoima.

4. Učesnici smatraju da treba unapređivati dijalog i saradnju između crkava i vjerskih zajednica i građanskog društva. Besmisleno je i nedopustivo svako suprotstavljanje vjerskog i građanskog, posebno u sferi obrazovanja. Zato mole nadležne da razmotre mogućnost da se postojeća alternativa vjerska nastava - građansko vaspitanje zamijeni nekom drugom, npr. verska nastava - etika. Također smatraju da treba izjednačiti status ovog predmeta i predavača sa drugim predmetima i predavačima.

5. Učesnici se zalažu da se sveštencima i vjerskim službenicima omogući, u skladu sa zakonom, djelovanje u javnim institucijama, zdravstvu, obrazovanju, posebno u vojsci, policiji i zatvorima.

6. Učesnici, podstaknuti osjećajima pravednosti i solidarnosti, ukazuju na goruće probleme: galopirajućeg siromaštva, nedostupnosti i neadekvatnosti socijalne i zdravstvene zaštite (Palijativno zbrinjavanje terminalno oboljelih lica, bolesti zavisnosti, probleme osoba koji žive sa HIV - sidom i mentalno zdravlje).

7. Učesnici očekuju od medija posebnu osjetljivost, profesionalizam i odgovornost pri izvještavanju o crkvama i vjerskim zajednicama, ne na nivou incidenta i bez senzacionalizma.

8. Učesnici očekuju da se u obrazovne planove i programe vjerske nastave i predmeta koji su relevantni za identitet (istorija, jezik i književnost, umjetnost itd.) unose pozitivni sadržaji koji bi trebalo da uvaže i afirmišu vjersku i etničku raznovrsnost, kao i da isključi postojeće sadržaje diskriminatornog karaktera i one koji doprinose stvaranju i održavanju negativnih stereotipa.

9. Učesnici očekuju od NVO i ostalih aktera građanskog društva da nastave, podstiču i iniciraju pozitivne promjene u pravcu osnaživanja ljudskih prava i demokratije u Srbiji.

10. Učesnici očekuju od Vlasti da ima ravnopravan odnos prema svim crkvama i vjerskim i etničkim zajednicama i da im omogući jednake šanse, kroz adekvatan zakonski okvir i primjereno djelovanje institucija.
Učesnici osjećaju potrebu za permanentnim dijalogom o ovim i sličnim temama.

U Vrnjačkoj Banji, 28. 03. 2009.