Genocid nad Bošnjacima Bratunca
Piše: Emir Ramić
Općina Bratunac je smještena u sjeverno – istočnom dijelu Bosne i Hercegovine i prostire se na površni od 293 km2. Graniči sa općinama Zvornik, Srebrenica i Vlasenica, a rijekom Drinom u dužini od 68 km graniči sa Republikom Srbijom.
Prema Popisu stanovništva iz 1991. općina Bratunac imala je ukupno 33.619 stanovnika i to: Muslimana (Bošnjaka) 21.535 (64,05%); Srba 11.475 (34,13%); Jugoslavena 223 (0,66%); Ostalih 346 (1,02%) i Hrvata 40 (0,11%).
Odmah po formiranju višestranačke vlasti, novembra 1990. započinje velikosrpska zločinačka propaganda o formiranju etnički čiste srpske države. Dana 18. oktobra 1991. održana je plenarna sjednica Glavnog odbora SDS – a na kojoj su predsjednici općinskih odbora SDS – a dobili Zbirku dokumenata koji su se odnosili na načela organizovanja srpskog naroda u novonastalim političkim okolnostima koja je trebalo provesti na terenu. Predsjednici općinskih odbora SDS –a dobili su uputstvo da formiraju krizne štabove u svojim općinama koji su dobili naziv Krizni štab srpskog naroda.
Krajem 1991. i početkom 1992. JNA je vršila lociranje teškog oruđa po lokalitetima općine Ljubovija sa okrenutim cijevima ka naseljima u Bratuncu. Marta 1992. oficiri JNA sa aktivistima SDS – a za Bratunac, izvodili su obuku Srba u rukovanju oružjem. Dok je ova obuka u toku marta 1992. vršena tajno, početkom aprila 1992. oficiri JNA su u selu Vraneševići, gdje je izvođena obuka Srba, dovukli prva oruđa (transportere, tenkove), čime ujedno započinje okupacija općine Bratunac. Početkom 1992. SDS je formirao Krizni štab, koji je do 12. aprila proglasio vanredno stanje, a sebe uzdigao kao vrhovnu vlast u toj Općini. Ratni zločinac Miroslav Deronjić je bio na čelu Kriznog štaba i komandant teritorijalne odbrane. Zasebna srpska policija je formirana 10. aprila 1992. Međutim, 12. aprila 1992. srpski Krizni štab je naložio da teritorijalna odbrana i policija budu zaduženi za odbranu Općine, i tada su vojnici JNA iz Novog Sada raspoređeni oko zgrade općine u Bratuncu.
Novosadski korpus JNA je 16. aprila 1992. prebačen u Bratunac, nakon čega su stigle i druge oružane grupe iz Savezne Republike Jugoslavije (Srbije i Crne Gore). Već 17. aprila 1992. JNA i druge srpske oružane grupe ušle su u grad i prisilile Bošnjake na predaju. Otprilike u to isto vrijeme kada su stigle trupe iz redovnog sastava JNA iz Beograda je došla i jedinica specijalne policije.
Od 25 – 27. aprila 1992. trajalo je razoružavanje muslimanskog stanovništva u selu Glogova, a paralelno isti čin odvijao se i u selima Suha, Voljavica, te u samom gradu Bratuncu, što je bio važan element u trajnom uklanjanju Muslimana s ovog područja.
Na ovom području izvršeni su različiti oblici zločina protiv čovječnosti i međunarodnog prava kao što su: ubistva i hotimično lišavanje života, progoni, istrebljenja, silovanja, protivpravno zatočenje, mučenje, deportacija (prisilna premještanja), hotimično nanošenje velikih patnji, pljačka javne i privatne imovine i dr.
2. maja 1992. u selo Hranča dolaze zlokovci iz reda srpske nacionalnosti u režiji Momira Nikolića, navodno da traže naoružanje i u toj akciji su uglavnom učestvovale komšije Srbi koji su tom prilikom pljačkali i palili nepokretnu imovinu Bošnjaka. U periodu od 3 - 9. maja 1992. u ovom selu ubijeno je najmanje 12 ljudi, dok su ostali sposobni muškarci odvedeni u osnovnu školu „Vuk Karadžić“, gdje su bili mučeni, a potom jedan broj i likvidiran.
6. maja 1992. na sljedećoj meti srpskih formacija našlo se pretežno bošnjačko selo Blječeva, napadnuto od strane srpskih minobacača. Nekoliko srpskih granata su direktnim pogocima na civilne objekte prouzrokovale golemu materijalnu štetu.
Uveče 8. maja 1992. Miroslav Deronjić, u svojstvu predsjednika Kriznog štaba u općini Bratunac, naredio je srpskoj Teritorijalnoj odbrani (TO), kao i policijskim snagama u Bratuncu, da napadnu i djelimično spale nebranjeno selo Glogova. U napadu 9. maja ubijeno je najmanje 65 civila Bošnjaka, stanovnika sela, a znatan dio sela Glogova sravnjen je sa zemljom. Od aprila pa do maja 1992. izvršena su masovna uništavanja spomenika kulture i sakralnih objekata, islamski arhiv u Bratuncu, medresa u Glogovi, džamije u Bratuncu i Glogovi.
Dana 10. maja 1992. Srbi su napali i uništili bošnjačko selo Suha. Mlade žene i djevojke su seksualno zlostavljane, a potom su ubili 38 nenaoružanih bošnjačkih civila. Njihova tijela su bacili u lokalnu masovnu grobnicu. Među 38 ekshumirana leša, bilo je devetoro djece u dobi od 3 mjeseca do 11 godina starosti, nekoliko žena, te stariji muškarci.
U periodu od 10 – 13. maja 1992, srpske jedinice su prisilile na stotine Bošnjaka da napuste svoje domove i da se okupe na bratunačkom fudbalskom stadionu, koji je služio kao sabirni centar, odakle je vršeno odvajanje muškaraca za likvidaciju. Oko 3.000 Bošnjaka je držano na stadionu, gdje su bili prisiljeni da srpskim vojnicima daju svoje lične karte, novac i ostale predmete od vrijednosti.
Muškarci koji su bili odvojeni na stadionu odvedeni su u hangar blizu Osnovne škole „Vuk Karadžić“ i tamo zatvoreni, kao i u školskoj fiskulturnoj Sali, gdje su prebijani, mučeni i ubijani. Za vrijeme zatočeništva od 10 - 16. maja 1992. ubijeno je oko 50 ljudi, u zgradi Osnovne škole "Vuk Karadžić", u kojoj je formiran logor, kroz koji su prošle stotine Bošnjaka. Zatočenike su tukli, maltretirali, mučili, odvodili u nepoznatom pravcu i nasumično ubijali.
U noći između 14 – 15. maja 1992 počela je evakuacija ljudi koje je bilo zatočeno u Osnovnoj školi „Vuk Karadžić“, ukrcani su u kamione i odvezeni na Pale. Tada je izdata naredba policiji i vojnoj policiji da naprave listu svih onih koji su bili tu zatvoreni i lista je sadržavala nešto preko 400 imena.
Ova osnovna škola je ponovo od 12 – 15. jula 1995 služila kao logor u koji su dovođeni zatočenici koji su uhvaćeni u i oko Srebrenice, sigurne zone UN – a, gdje su ubijeni i po kratkom postupku pogubljeni brojni Bošnjaci, kao i ispred te škole i u njenoj okolini.
U crkvi koju su Srbi pretvorili u logor, u selu Kravica, Momir Nikolić pomoćnik komandanta za bezbjednost i obavještajne poslove Bratunačke brigade '' Vojske Republike Srpske '', učestvovao je u okrutnom i nečovječnom postupanju prema civilima Bošnjacima, mučenju zatvorenika, zatvorenice iz tog logora su silovane, uključujući i teška premlaćivanja u zatočeničkim objektima u Bratuncu. U logoru je mjesecima bilo zatočeno oko 350 Bošnjaka. Tokom fizičkog zlostavljanja Srbi su premlaćivali zatvorenike čeličnim cijevima, kundacima pušaka, šakama, nožnim udarcima čizmama i vađenjem zuba sa zahrđalim kliještima. Zatočenici su premlaćivani do nesvjesti, a neki su pretučeni na smrt.
13. jula 1995 u jednom velikom skladištu u selu Kravici ubijeno je više od 1.000 muškaraca Bošnjaka, dok su tijela žrtava u noći 14. jula 1995 prevezena do dvije velike masovne grobnice u obližnjim selima Glogova i Ravnice.
Iako broj identifikovanih žrtava genocida do danas još nije konačan, do sada je pronađeno 603 civilne žrtve genocida u Bratuncu. Najmlađa žrtva bila je šestomjesečna beba, a najstarija žrtva imala je 110 godina. Od 1992. godine, kada je počinjena većina zločina na području općine Bratunac, do danas je izvršena identifikacija njih samo 160, iako su desetine tijela pronađene u integralnom obliku, upakovane nakon ubistva u specijalne najlonske vreće. Na području općine Bratunac, prema dosadašnjim istraživanjima, broj ubijenih iznosi oko 3.600 žrtava genocida ( samo u julu 1995. je u i oko sigurne zone UN – a Srebrenice ubijeno preko 1.700 Bošnjaka s područja Bratunca ). Nažalost, broj podignutih optužnica i osuđenih zločinaca nije adekvatan razmjerima počinjenih zločina, tako da brojni zločinci i danas mirno i sigurno žive u Bratuncu.